Interpunctie, je weet wel: die komma’s en punten waarvan je soms niet weet waar je ze moet plaatsen. Ze kunnen je behoorlijk ongelukkige fouten opleveren! De juiste interpunctie is van groot belang om een tekst leesbaar te maken. Zonder komma’s en punten krijgt je lezer nauwelijks ademruimte. En zet je ze niet op de juiste plek, dan kun je wel eens hele verkeerde interpretaties uitlokken! Vandaag geef ik je dan ook een snelcursus interpunctie. Ik laat je zien waar het vaak misgaat met punten en komma’s en leg je uit hoe jij deze fouten voortaan kunt voorkomen!
Wat is interpunctie?
Voordat we aan de slag gaan met veelgemaakte fouten in interpunctie, wil ik je vertellen wat interpunctie precies inhoudt. Interpunctie is het gebruik van leestekens. Oké, veel verder zijn we nu nog niet. Want wat zijn leestekens dan? Dat zijn tekens die worden gebruikt om een tekst beter leesbaar te maken of die zelfs aangeven hoe een tekst gelezen moet worden. De meest bekende leestekens zijn:
- punt (.)
- komma (,)
- vraagteken (?)
- uitroepteken (!)
- dubbele punt (:)
- puntkomma (;)
- gedachtestreepje (-)
- aanhalingstekens (‘…’ of “…”)
- haakjes (())
- koppelteken (-)
- apostrof (‘)
- afbreekstreepje (-)
Hoe gebruik je interpunctie?
Interpunctie gebruik je dus om een tekst beter leesbaar te maken. Om je lezer aan te geven hoe je tekst gelezen moet worden of om hem of haar te helpen zo nu en dan even een adempauze in te lassen. In deze blog bespreken we het gebruik van de twee meest bekende leestekens: de punt en de komma. Welke fouten worden hier regelmatig mee gemaakt en hoe zorg je ervoor dat jij die fouten niet meer maakt?
Komma
Komma’s zien we overal, in vrijwel elke zin. Maar welk doel dienen ze eigenlijk? Komma’s zijn er meestal om de lezer even rust te gunnen. Ze scheiden zinsdelen die als het ware in één adem gelezen worden en zorgen ervoor dat de lezer tussendoor een pauze in kan lassen. Dankzij deze functie veranderen ze echter ook vaak de betekenis van een zin. Kijk maar eens naar onderstaand voorbeeld:
- Schiet op kinderen!
- Schiet op, kinderen!
Klein detail, toch? 😉
Komma’s plaats je dus tussen verschillende zinsdelen die apart van elkaar gelezen moeten worden. De eerste zin uit bovenstaand voorbeeld lees je in één keer, waardoor ‘kinderen’ als lijdend voorwerp wordt gezien. In dit geval zelfs letterlijk – oeps. In de tweede zin pauzeer je na ‘op’, voordat je doorgaat met ‘kinderen’. Hierdoor begrijp je dat er niet op kinderen geschoten moet worden, maar dat de kinderen moeten opschieten. Aha!
Hoe voorkom je fouten met komma’s?
De letterlijke regels van kommagebruik ga ik hier niet voor je opsommen, die kun je zelf googelen. Wat ik je vooral wil meegeven is hoe je fouten voorkomt. En wat betreft het gebruik van komma’s is dat vooral door de zinnen die je opschrijft hardop voor jezelf voor te lezen. Of jezelf af te vragen hoe je de zin die je voor je ziet zou uitspreken als je met iemand in gesprek zou zijn. Vaak merk je dan vanzelf waar je pauzes inlast om je gesprekspartner te helpen jou beter te begrijpen. Nou, dat zijn dus precies de plekken waarop je een komma zet! Kijk maar eens naar onderstaand voorbeeld. Als je hardop zegt wat je bedoelt, weet je precies waar de komma moet staan.
- Red de mug, niet slaan!
- Red de mug niet, slaan!
Je ziet: juist kommagebruik kan levens redden!
Punt
Eindig je een zin, dan gebruik je een punt. Of een uitroepteken of vraagteken. Maar wanneer eindigt een zin eigenlijk? In mijn werk kom ik regelmatig teksten tegen waarin zinnen worden afgebroken door een punt. Zinsdelen die eigenlijk bij elkaar horen, worden op brute wijze van elkaar gescheiden. En dat leest niet lekker!
- Deze attractie is niet geschikt voor kinderen. En mensen met hartklachten.
- Deze attractie is niet geschikt voor kinderen en mensen met hartklachten.
Het punt (haha) is dat je brein na het lezen van een punt denkt klaar te zijn. De zin is geëindigd en in je hoofd ontstaat een langere pauze. Begint de volgende zin vervolgens met een zinsdeel dat eigenlijk nog in de vorige zin had moeten staan, dan moet je brein even schakelen. Om terug te komen op bovenstaand voorbeeld: als je zelf geen meer kind bent, denk je dus veilig in deze attractie te kunnen stappen. Tot je verder leest. Hartklachten? Die heb jij wel!
STOP
Je begrijpt het, maar echt lekker leest zo’n zin niet. Je krijgt een soort ’telegrameffect’. Je weet wel, van die militaire berichten die in oude films worden voorgelezen, met daarin na elke zin het woord ‘STOP’: ‘Deze attractie is niet geschikt voor kinderen. STOP. En mensen met hartklachten. STOP.’
Stel dat ik de eerste alinea van deze blog anders zou hebben geschreven. Dat had er zo uit kunnen zien: ‘Interpunctie, je weet wel. Die komma’s en punten. Waarvan je soms niet weet waar je ze moet plaatsen. Ze kunnen je behoorlijk ongelukkige fouten opleveren! De juiste interpunctie is van groot belang. Om een tekst leesbaar te maken. Zonder komma’s en punten krijgt je lezer nauwelijks ademruimte. En zet je ze niet op de juiste plek. Dan kun je wel eens hele verkeerde interpretaties uitlokken! Vandaag geef ik je dan ook een snelcursus interpunctie. Ik laat je zien waar het vaak misgaat met punten. En komma’s. En leg je uit hoe jij deze fouten voortaan kunt voorkomen!’
Dat leest niet prettig, toch? Echt fout is het in de meeste gevallen niet, maar zet je je tekst vol met punten dan zal een lezer toch al gauw afhaken. Het kost zijn of haar brein immers enorm veel energie om al die zinnen die door een punt van elkaar gescheiden worden alsnog aan elkaar te koppelen!
Hoe voorkom je fouten met punten?
Probeer daarom wederom hardop uit te spreken wat je wilt zeggen. Laat je een langere pauze vallen, dan is dat hoogstwaarschijnlijk de plek waarop je een punt kunt zetten. In de meeste gevallen is dat niet voor of na een voegwoord, want de naam zegt het al: zo’n woord voegt zinsdelen samen. Vroeger mocht een zin zelfs niet beginnen met ‘en’ of ‘omdat’, maar inmiddels word je er niet meer op afgerekend. Als tekstschrijver begin ik zelfs regelmatig zinnen met ‘en’, juist om het zinsdeel dat ik met een punt heb gescheiden van de rest extra nadruk te geven. Dit is dus een kwestie van stijl: ik wijk bewust een beetje af van de regels. En dat mag!* Maar alleen als de leesbaarheid van mijn tekst daardoor juist verbetert. Lees ik de tekst hardop voor, dan begrijp ik precies wat ik bedoel. Ik spreek het precies uit zoals ik het heb opgeschreven. Vergelijk het maar weer even met het voorbeeld van hierboven:
- Deze attractie is niet geschikt voor kinderen. En mensen met hartklachten.
- Ik wijk bewust een beetje af van de regels. En dat mag!
In het eerste geval gaat het om een opsomming. Die onderbreek je niet door een punt. In het tweede geval gaat het echter slechts om een toevoeging. Specifieker: om een toevoeging die ik extra nadruk wil geven. Die kan ik wél scheiden van de rest van de zin!
*Zie je wat ik daar deed? 😉
Meer fouten in interpunctie voorkomen
Zoals je merkt kun je veel fouten in interpunctie voorkomen door je tekst hardop voor te lezen. Van nature gebruiken we immers de juiste intonaties en pauzemomenten om onze gesprekspartner te helpen het gesprek te volgen. Moeten we die woorden op papier zetten, dan is het voor de meesten van ons echter abracadabra.
Probeer het voortaan maar eens uit, het hardop voorlezen van je tekst. Je zult zien dat je dan niet alleen heel veel leert over het gebruik van punten en komma’s, maar ook over andere leestekens, zoals de dubbele punt en het gedachtestreepje. Ja, zelfs die kun je ‘horen’!
Wil je meer leren over interpunctie of over het schrijven van sterke teksten in het algemeen? Schrijf je dan in voor mijn nieuwsbrief, volg me op Instagram en/of Facebook of check mijn Pinterest voor heel veel gratis tips!
